‘Herkennen signalen van dwingende controle is nodig om femicide te stoppen’ in Nederland

Elke acht dagen wordt in Nederland een vrouw gedood. Vaak door haar partner of ex. In veel gevallen gaat er een langere periode van dwingende controle aan vooraf. In ons land worden naar schatting 200.000 mensen jaarlijks slachtoffer van dwingende controle. Vaak beseffen mensen uit de directe omgeving van het slachtoffer, en ook slachtoffers zelf, niet dat hiervan sprake is. Toch kunnen we signalen herkennen. Wie de signalen herkent, kan ingrijpen en femicide mogelijk voorkomen. Daarom start het ministerie van Justitie en Veiligheid vandaag de campagne ‘Waar ben je?’. De politie ondersteunt deze campagne en roept iedereen op om signalen van dwingende controle – de ‘rode vlaggen’ – te herkennen en te melden.

Wat start als een mooie liefde, kan veranderen in een onveilige relatie. Na een vaak snelle start met overmatige aandacht gaat de relatie stap voor stap over naar dwingende controle. De partner domineert, bedreigt en controleert het slachtoffer stelselmatig. Vaak zijn er signalen dat het niet goed gaat, zoals het negeren van gevoelens, chantage, manipulatie, het weghouden bij familie en vrienden of het dreigen met geweld. Maar ook kleine veranderingen bij het slachtoffer kunnen duiden op dwingende controle. Bijvoorbeeld afspraken op het laatste moment afzeggen, het plotseling stoppen met het dragen van make-up of altijd bereikbaar moeten zijn voor de (ex-)partner. Dwingende controle kan ook gepaard gaan met fysiek en seksueel geweld. Dit kan zo erg worden dat het eindigt in dodelijk geweld.

Samen signalen herkennen en ingrijpen

Het herkennen van signalen is essentieel om een vuist te maken tegen femicide. Staatssecretaris Rutte van Justitie en Veiligheid: “Nabestaanden zeggen vaak: ‘Had ik het maar gezien. Had ik de signalen maar herkend.’ Signalen die voorafgaan aan femicide worden vaak niet opgemerkt door vrienden, familie, collega’s of andere mensen in de omgeving. Terwijl femicide een van de meest voorspelbare vormen van moord is. Daarom starten we een campagne die mensen helpt om de signalen en zogenoemde rode vlaggen te herkennen. We roepen iedereen op: maak jij je zorgen of herken je signalen? Check je gevoel. Vraag om hulp en advies, ook als je twijfelt.”

Martin Sitalsing, portefeuillehouder Zorg & Veiligheid van de politie, vult aan: “Dwingende controle en intieme terreur spelen zich grotendeels af achter de voordeur en zijn dus niet altijd direct zichtbaar. Maar er zijn vaak wél signalen. Daarom is het zo belangrijk dat we samen – politie, Veilig Thuis, gemeenten, zorgorganisaties én burgers – alert zijn op die signalen. Hoe eerder we in beeld krijgen dat een relatie onveilig is, hoe groter de kans dat we escalatie kunnen voorkomen. Familieleden, vrienden, buren en collega’s zien vaak als eersten dat er iets misgaat. Door je zorgen te delen, kun je een verschil maken.”

Belang van samenwerking

De politie werkt samen met het Openbaar Ministerie, Veilig Thuis en andere partners om signalen van dwingende controle beter te herkennen, vast te leggen en te gebruiken in strafrechtelijke onderzoeken. Daarnaast krijgen agenten en rechercheurs extra training om deze patronen in een vroeg stadium te signaleren. Sitalsing benadrukt: “Samenwerking is essentieel. Deze aanpak kunnen we niet alleen. We hebben de expertise van partners én de ogen en oren van de samenleving nodig. Hoe meer mensen weten waar ze op moeten letten, hoe beter we samen slachtoffers kunnen beschermen.”

Wat de overheid nog meer doet

Slachtoffers van huiselijk geweld en kindermishandeling moeten altijd kunnen rekenen op bescherming en steun. Zij verdienen hulp op het juiste moment, zodat zij de kans krijgen een veilig leven op te bouwen. Naast deze publiekscampagne werkt de overheid ook aan het vergroten van kennis van professionals over dwingende controle en het verbeteren van de strafrechtelijke aanpak van psychisch geweld. Met onder andere de politie, het Openbaar Ministerie en Veilig Thuis werkt de overheid aan betere dossiervorming, zodat signalen en gedragspatronen die duiden op dwingende controle beter in het strafrechtdossier terechtkomen en gebruikt kunnen worden in een strafzaak. Ook bereidt het ministerie van Justitie en Veiligheid een wetsvoorstel voor om psychisch geweld, met een focus op dwingende controle, strafbaar te stellen.

Daarnaast investeert het kabinet in bredere versterking van de bescherming van slachtoffers van huiselijk geweld en kindermishandeling: er komen extra gespecialiseerde officieren van justitie en politieagenten krijgen betere trainingen.

“We brengen veiligheid nadrukkelijker in beeld bij gezags- en omgangszaken, verbeteren de inzet van het tijdelijk huisverbod en onderzoeken samen met gemeenten hoe we het slachtofferdevice breder kunnen inzetten”, zegt staatssecretaris Rutte. “Dit is een apparaatje dat de afstand tussen het slachtoffer en de verdachte/veroordeelde signaleert en is verbonden met de meldkamer van de reclassering. Met deze stappen zetten we de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling verder door: voor meer veiligheid, betere bescherming en sneller handelen.”

Herken de signalen

Samen kunnen we slachtoffers helpen.

Maak jij je zorgen om iemand in je omgeving? Herken je signalen van controle of geweld?
•    Bel Veilig Thuis: 0800-2000 (gratis, ook anoniem).
•    Chat via www.veiligthuis.nl.
•    Is er direct gevaar? Bel 112.

De campagne ‘Waar ben je?’

De publiekscampagne ‘Waar ben je?’ maakt mensen bewust van de signalen van dwingende controle en roept hen op contact op te nemen met Veilig Thuis voor hulp en advies. ‘Waar ben je?’ is onderdeel van de maatregelen van de Rijksoverheid die voortkomen uit het plan van aanpak ‘Stop femicide!’. Voor deze campagne werken het ministerie van Justitie en Veiligheid en de politie samen met alle partijen die betrokken zijn bij de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling, waaronder de ministeries van VWS en OCW, Veilig Thuis, Openbaar Ministerie, reclassering, Raad voor de Kinderbescherming, VNG, gemeente Amsterdam, GGD’en en Blijf Groep. Ook besteedt Tinder aandacht aan (on)veilige relaties tijdens de campagne.